Rijksmonument het Bleiswijkse Verlaat is een bijzonder monument. Deze sluis is helemaal uit hout opgebouwd. Hij ligt tussen de rivier de Rotte en de Lange Vaart, die loopt tot bij Bleiswijk. Houten portalen ofwel jukken, met regelmaat verdeeld over de hele lengte, zijn kenmerkend voor dit type sluis. Vandaar dan ook de naam juksluis. De houten constructie is als het ware het geraamte, dat de sluis stevigheid biedt en de houten wanden aan weerszijden op hun plaats houdt. Op twee plaatsen in de sluis zijn houten sluisdeuren opgenomen.
De vorm van de sluis is nog dezelfde als die van het eerste verlaat op deze plaats. Dat was een schutsluis die dateerde van 1772, bedoeld om het peil te overbruggen tussen de hooggelegen Rotte en de lager gelegen polder Bleiswijk, ten behoeve van het economisch belangrijke transport per schip.
In maart 2015 begon de restauratie van het verlaat. Restauratie was hard nodig omdat het inlands eiken, dat gebruikt werd bij een eerdere, complete restauratie in 1972, steeds slechter van kwaliteit werd. Behalve een attractief monument is het Bleiswijkse Verlaat ook een deel van de waterkering tussen de Rotte en de polder, belangrijk voor de veiligheid van het gebied.
Vitaal belang
Het Bleiswijkse Verlaat was van grote waarde voor de historie en economische ontwikkeling van Bleiswijk en het bij deze plaats gelegen poldergebied. Dankzij deze schutsluis kon scheepvaart vanuit de polder gebruik maken van de belangrijke vaarroute over de Rotte naar Rotterdam en verder gelegen steden, zoals Delft en Den Haag. Al sinds de late Middeleeuwen werd in het ontwaterde veengebied rond Bleiswijk veel turf gestoken, dat diende als brandstof voor de groeiende bevolking in de steden. In de 18e eeuw begon het droogmaken van de veenplassen rond Bleiswijk. Polders ontstonden, geschikt voor landbouw en veeteelt. Producten vonden hun weg naar de steden via vaarwegen zoals de Heulsloot. Omgekeerd kwam bijvoorbeeld graan per schip naar een grote maalderij in hartje Bleiswijk. Vanaf eind 19e eeuw verdrong het transport over steeds betere wegen over land het transportper schip. Midden jaren '50 van vorige eeuw raakte daardoor het Bleiswijkse Verlaat in onbruik voor scheepstransport. Na restauratie in 1972 verviel de functie als schutsluis.
Beschrijving van het rijksmonument
Aan de rechteroever van de Rotte nabij Bleiswijk een schutsluisje met houten wanden en boven het land uitstekende houten balken, die onderling met zware dwarsbalken verbonden zijn. Dit verlaat vormt de verbinding tussen de Rotte en de Heulsloot. In 1974 is dit monument onder monumentnummer 9630 ingeschreven in het monumentenregister van de overheid als rijksmonument.
Het Bleiswijkse Verlaat is 32 meter lang met binnen de puntdeuren een 20 meter lange en 3 meter brede schutsluis en een drempeldiepte van -1,20 meter B(oezem)P(eil) tussen de Rotte en de Heulsloot bij Bleiswijk en gelegen in de Rottedijk. Het waterpeil van de Rotte is -1,00 meter NAP. en binnen de polder in de boezem -2,10 meter NAP.
Bron: Oudheidkundige vereniging en museum Bleiswijk