Iedere twee weken schrijft Jan van den Noort een blog over de geschiedenis van Rotte en Dam. In 2020 is het 750 jaar geleden dat de Dam in de Rotte werd gelegd. Daar werden vrijwel meteen huizen op gebouwd en het gaat dus om niets minder dan de oorsprong van Rotte-r-dam. Rotte en Dam hebben een rijke historie. Het 750-jarig bestaan van Rotterdam is een mooie gelegenheid om een duik in die geschiedenis te nemen. Deze week schrijft Jan over Rotta.
Rotta
'Zestien mijl van Utrecht ligt een heuvel, ontoegankelijk aan alle kanten. 'Aan de ene kant lag een modderige rivier, aan de andere kanten een breed moeras. Bisschop Ansfried van Utrecht (940-1010) liet er een kapel bouwen en stichtte het klooster Hohorst. 'Hier zette hij die ellendige zorg voor wereldse aangelegenheden van zich af en wijdde hij zich met al zijn krachten aan de lof en de dienst aan God, zozeer vervuld van bidden, waken en aalmoezen geven, dat niemand met hem kan worden vergeleken', aldus kroniekschrijver Alpertus van Metz, tijdgenoot van Ansfried. De legende gaat dat de heilige Ursula en haar elfduizend maagden deze Heiligenberg met vingerhoedjes schiepen, maar dit terzijde.
Van meer belang is dat het klooster veel giften kreeg voor het levensonderhoud van de monniken, en vooral dat de Duitse keizer Koenraad II tijdens een bezoekje in 1028 al die gulle gaven in een oorkonde liet vastleggen. Daaruit blijkt onder meer dat de opvolger van Ansfried, Bisschop Adelbold II van Utrecht aan de monniken van Hohorst de kerk van Rotta had geschonken. En daarmee zijn we ineens een stuk dichterbij huis, want de nederzetting Rotta lag aan de Rotte. Anders gezegd: twee en een halve eeuw voor het ontstaan van Rotterdam was hier dus al een kerk en een nederzetting met de naam Rotta, zij het een heel bescheiden nederzetting, want in het hele Maasmondgebied woonden toen slechts een paar duizend mensen. De oorkonde van Koenraad was hard bewijs dat Rotta bestond, maar de Rotterdamse archeologen zochten lang tevergeefs naar bewijzen in de bodem; de kerk van Rotta is tot op heden niet gevonden. Dat is niet zo vreemd als we bedenken dat de zee in de twaalfde eeuw hele happen uit het land nam en er vervolgens een laag klei over afzette. De Nieuwe Maas, die toen nog Merwede heette lag toen waarschijnlijk een stuk zuidelijker dan nu en was ook heel wat smaller. Zie dan maar eens bewoningssporen te ontdekken. Aangenomen wordt dat de kerk na de overstromingen verplaatst is naar Hillegersberg.
Dankzij onderzoek in de bouwputten van Spoortunnel, City Building, Laurenshof, Hofdame en Markthal zijn we veel meer te weten gekomen over Rotta en haar bewoners. Die woonden op terpjes langs de kleiige oever van de Rotte in houten huizen met rieten daken en vlechtwerkwanden die werden afgestreken met klei. Door het stijgende water werden de bewoners gedwongen om hun terp om de vijftien jaar op te hogen en een nieuw huis te bouwen. In de bouwput van de Markthal vonden de Rotterdamse archeologen een terp waarop tussen 950 en 1050 zes keer een nieuwe boerderij werd gebouwd. Uiteindelijk won het water. Duizend jaar later is de boerderij door vrijwilligers, met hulp van de Universiteit Leiden, nagebouwd. Het Rotta-huis kan iedere zondagmiddag van 12:00 tot 15:00 uur en op afspraak worden bezocht in Masamuda, het Educatief Archeologisch Erf in Vlaardingen.
Afbeelding 1: Een boerin uit Rotta (aquarel Martin Valkhoff 2018, Archeologie Rotterdam).
Afbeelding 2: De vlechtwerkwand van het Rotta-huis wordt dichtgesmeerd met klei (foto Archeologie Rotterdam 2019).
© Jan van den Noort, Rotterdam 2020
Jan van den Noort
Als spreekbuis van Comité Rotte-Dam zet Jan van den Noort zich al vijfentwintig jaar in om meer aandacht te vragen voor de oorsprong van Rotterdam, op een dam in de Rotte. Door de inzet van het comité weten veel meer mensen nu waar die dam ligt: in de Hoogstraat tussen de Koopgoot en de bibliotheek. Het gaat om een meters dikke dam van 400 meter lang en 40 meter breed. Als je de Euromast plat legt, kan die er met gemak twee keer in. Maar als je dat niet weet dan kijk je er letterlijk overheen. Dit 750 jaar oude, allereerste Rotterdamse kunstwerk, krijgt in het jubileumjaar eindelijk de aandacht die het verdient. Het nieuwe kunstwerk van Ben Zegers is een fraaie eerste stap in de goede richting. Als het aan Comité Rotte-Dam ligt is het niet de laatste stap.